પૂજારી : કૃષ્ણલાલ શ્રીધરાણી

ઘંટના નાદે કાન ફૂટે મારા, ધૂપથી શ્વાસ રૂંધાય;
ફૂલમાળ દૂર રાખ પૂજારી, અંગ મારું અભડાય;
ન નૈવેદ્ય તારું આ, પૂજારી પાછો જા !

મંદિરના આ ભવ્ય મહાલો, બંધન થાય મને;
ઓ રે પૂજારી! તોડ દિવાલો, પાષાણ કેમ ગમે?
ન પ્રેમનું ચિહ્ન આ ! પૂજારી પાછો જા !

એરણ સાથે અફાળે હથોડા, ઘંટ તણો ઘડનાર;
દિન કે રાત ન નિંદર લેતો, (ને) નૈવેદ્ય તું ધરનાર?
ખરી તો એની પૂજા, પૂજારી પાછો જા !

દ્વાર આ સાંકડાં કોણ પ્રવેશે? બ્ હાર ખડી જનતા;
સ્વાર્થ તણું આ મંદિર બાંધ્યું, પ્રેમ નહીં પણ પથરા;
ઓ તું જો ને જરા ! પૂજારી પાછો જા !

માળી કરે ફૂલ– મ્હેંકતી વાડી, ફૂલને તું અડ કાં ?
ફૂલ ધરે તું : સહવાં એને ટાઢ અને તડકા!
એ તે પાપ કે પૂજા? પૂજારી પાછો જા !

ઓ રે પૂજારી ! આ મંદિર કાજે, મજૂર વહે પથરા;
લોહીનું પાણે તો થાય એનું, ને નામ ખાટે નવરા !
અરે તું ના શરમા? પૂજારી પાછો જા !

ખેડૂતને અંગ માટી ભરાતી, અર્ઘ્ય ભર્યો નખમાં;
ધૂપ ધર્યો પરસેવો ઉતારી , ઘંટ બજે ઘણમાં;
પૂજારી સાચો આ ! પૂજારી પાછો જા !

સિતાંશુ યશશ્ચંદ્ર

મૌન બલોલી

ગઝલ

પ્રત્યેક માનવીની જેમ હું ચિક્કાર છું,

છું માનવી ને માનવીની બહાર છું.

એ ભીંતના ટેકે જીવે છે બાપડું,

સરિયામમાં કહેતું ફરે છે દ્વાર છું.

જેનો ઝરૂખો શહેરમાં ચર્ચાય છે,

એની તળે ઢંકાયેલો આધાર છું.

પણ આંગળીની ખડકીઓ ખોલી જુઓ,

ગમતા લયોનો હું ય એક વિસ્તાર છું.

સૂરજ-કથાથી કાન ફૂંકાતા રહ્યા,

ને ત્યારથી તે આજ લગ અંધાર છું.

છું ખૂશ્બુને હત્યાનો પૂરાવો છતાં

ચર્ચાઉં છું કે ડાળખી પર ભાર છું.

પણ કૈંક અવતરતું હશે મારા વિષે

હું પણ નગરમાં ફરતું કારાગાર  છું.

ખામોશ પામ્યો અન્યથી બસ એટલું,

કે હું જ મારો એકલો અવતાર છું.

ગોફણ

હિંસાના પરપોટા

પાણીમાં હવા કેદ છેત્યાં લાગી તો થવાના જ.

ખૂન ગમે તે રોડ પર થાય

કે ગમે તે શેરીમાં થાય

પણ રણભૂમિ પર કડી જ થતું નથી!

એટલેસ્તો મારાં જવાંમર્દ માબાપે

રામ અને કૃષ્ણ જેવાને ખીલે ઠોકી

ઘરની ભીંતો શણગારી છે.

વૃદ્ધ ખીસામાં દેશી પરચૂરણ

ખખડાવતાં ખખડાવતાં એમણે

ડાબા હાથમાં ચાબૂતારાનો પ્લાન આપ્યો છે

ને જમણા હાથમાં ગોફણ

એ સાવ સાચી  વાત છે,

પણ રામ કે કૃષ્ણ કેવળ અફવા લાગે છે

ને વાલ્મિકી અને વ્યાસ

ગાંડાની ઈસ્પિતાલમાંથી છટકેલા કેદી !

મરતાં ને મેર કહેતાં કહેતાં

મારા રૂંવે રૂંવે

ફોરી ઉઠતાં ચંદનવન લોકવાયકા હશે,

નહીતર ચોર્યાશી લાખ સ્ટેશન ફર્યો

તો પણ હું માટીપગો

માણસ નામના શહેરમાં

વારસામાં મળેલી એ ગોફણ

હજી ય વીંઝ્યા કરું છું...

હજી ય વીંઝ્યા કરું છું...

અનિલ જોશી

કીડીએ ખોંખારો ખાધો

ક્રાઉં, ક્રાંઉં કાગડાથી ખીચોખીચ લીમડામાં  કીડીએ ખોંખારો ખાધો,

                                        તમને નથીને કાંઇ વાંધો?

માખીએ મધપૂડા છોડી દીધા ને હજી આંખ આડા કાન કરે સંત ?

       લીમડા ઉપરથી ઊતરતી કીડીનો ગુંદરના ટીપામાં અંત?

ખરી જતા પાંદડાંને ફરી પાછા ડાળીએ ગુંદરથી જાવ હવે સાંધો.

      ક્રાઉં, ક્રાંઉં...

આંબાની ડાળીએ લીંબોળી ઝૂલતી ને લીમડાની ડાળીએ કેરી?

તરસી કીડીને માથે ગાગર ઢોળાય છતાં પંડિતની આંખ હજી બ્હેરી?

      કીડીના પડછાયે જંગલ ઢંકાઈ ગયું જાવ હવે તડકાને બાંધો!

ક્રાઉં, ક્રાંઉં કાગડાથી ખીચોખીચ લીમડામાં  કીડીએ ખોંખારો ખાધો,

                                        તમને નથીને કાંઇ વાંધો?

બિપિન મેશિયા

અંતરાળ

આપણી વચાળ અંતરાળ !
સોય અંગઅંગમાં પ્રસારતી રહંત ઝેર ,
વેર-વમળમાં બહેક્તા રહંત કૈંક કેર,
પ્રાણહીન થાય ઊર્ધ્વમૂલ તરુવરો અકાળ.
ડાળથી ખરંત અંધકાર-ખેપટો કરાળ.
ચાલવું પથે ઉદગ્ર હાથમાં ગ્રહી મશાલ.
કોણ  આ બિછાવતું સુરંગ-જાળ? શી મજાલ?
રક્તની ધ્વજા હલાવતી હવે જ્વલંત ઝાળ ,
અંતરાળને તળે ઉપર કરી રહે વરાળ?
આપણી વચાળ અંતરાળ !

ભરત મહેતા

સારે જહાં સે અચ્છા 


જાણે
શો નશો કર્યો હશે કે
૧૫ મી ઓગસ્ટે
આકાશે છોડેલાં
મૂક્તિદૂત શાં
કબૂતરો
માંહેમાંહે ધર્મયુદ્ધે ચડ્યાં છે.
ણે-
ટપકે છે રક્તબિંદુઓ
ટપ...ટપ..ટપ..
વારે વારેતહેવારે
ને-
છાશવારે
નીચે લાગેલી લાંબી નેતાકતારે
ગણાવી લીધી છે ગુલાલવર્ષા
ને-
શરૂ કર્યું છે રાગડા તાણીતાણીને
સારે જહાં સે અચ્છા  હિન્દુસ્તાં હમારા!

મરીઝ

મુક્તક 

પ્રસ્વેદમાં પૈસાની ચમક શોધે છે,
હર ચીજમાં એક લાભની તક શોધે છે;
આ દુષ્ટ જમાનાનું રુદન શું કરીએ?
આંસુમાં ગરીબોનાં નમક શોધે છે!